آمارلوها (عمارلو) از شناخته شده ترین و قدیمی ترین ایل های کورد کُرمانج هستند

اختصاصی نشریه الکترونیکی درفک خبر؛

عمارلو یا آمارلو
عمارلو یا آمارلو ؟! (ئامارلو، انبارلو ، Amaran) زردکانلو ، تمنانلو ، مژدکانلو
عمارلو یا به عبارت صحیح ترآمارلو (کرمانجی : ئاماران Kurmancî: Amaran , Amarlo) نام یکی از ایلهای بزرگ کرد (کرمانج) است که به لهجه ی کرمانجی صحبت می کنند و در ایران در مناطق مختلف از جمله خراسان و گیلان و شهرستان رودبار سکونت دارند.
آمارلوها (ئاماران) از شناخته شده ترین و قدیمیترین ایلهای کرد کرمانج هستند که از زمان های دور (بیش از ۲ هزار سال) به همین نام نامیده می شده اند. ئامارها در مناطق مختلف (در میان غیر کرمانج ها) تحت عناوین «عمارلو» ، «آمارلو» و «انبارلو» نامیده می شوند. بیشتر آمارلوها در قوچان ، دشت ماروسک (شامل چندین روستا که قبل ها جزء قوچان بوده و اکنون در محدوده شهرستان نیشابور است) ، بخش عمارلوقدیم دررودبارزیتون استان گیلان (که در زمان نادرشاه افشار از دشت ماروسک نیشابور به آنجا کوچانیده شدند) و برخی مناطق اطراف قزوین ، همچنین به نسبت کمتر در سایر شهرهای شمال خراسان مثل بجنورد ساکن اند. سایر ئامار ها در بخش شمالی کردستان در محدوده کشور ترکیه ساکن اند.
نام درست این ایل به نظر می رسد آمارلو باشد نه عمارلو. همانطور که می دانیم مردمان این ایل در بین کرمانج ها و طبق قواعد زبان کردی کرمانجی آمار (ئامار) یا ئاماران (آمارلو ها) نامیده می شوند. یعنی فردی که از ایل آمارلو باشد به وی آمار (ئامار، Amar) گفته می شود و به مجموع افراد آن ایل، آماران (ئاماران Amaran) گفته می شود که «ان» نشانه ی جمع در زبان کردی کرمانجی است. پسوند «لو» در نام این ایل نیز همانند سایر ایل های کرمانج ، نشاندهنده ی یک نسبت مکانی، اجتماعی، تاریخی یا … است که در مقطعی از زمان به نام اصلی افزوده شده است و در کرمانجی تلفظ نمی شود. (رجوع شود به مقاله ی «پژوهشی در نام ایل های کرمانج ، وجه تسمیه و پسوند لو Lo»
به عنوان مثال :
Xelkî kelê bucnoyê Amarî ne
Amaran le cûlgeyî Maroskê ne
خه‌لکی که‌لێ بوجنۆیێ ئاماری نه‌ (ترجمه : مردم روستای بجنوی نیشابور آمارلویی هستند)
ئاماران له‌ جوولگه‌یی مارۆسکێ نه‌ (ترجمه : ئامارها در دشت ماروسک نیشابور سکونت دارند)
استاد کلیم الله توحدی در جلد دوم کتاب حرکت تاریخی کرد به خراسان در مورد آمارلو می نویسد:
«عمارلو – کردهای خراسان آنها را «ئاماران» خطاب می کند و ئامار یا آمار به معنای انبار و ذخیره است
گمان می کنم منسوب به شهر «انبار» در نزدیکی مدائن باشند که در روزگار ساسانیان نگهبانی ان را بر عهده داشته اند ، پس از سقوط این شهر به دست مسلمین ، این کردها به شمال مدائن که همان کردستان باشد بازگشتند و بعدها به نام همان مسکن اولیه خود منسوب شدند و انبارلو نامیده گشتند و چون خود کردها انبار را ئامارمی گویند ، به انها ئاماران گفتند . یعنی کسانیکه در امار زندگی می کردند و آمارلو شدند. به هر حال وجه تسمیه شان هر چه باشد خودشان از ایلات معتبر کرمانج خراسان هستند و محل اسکان انها در شهرستان های نیشابور و قوچان و نیز در بخش عمارلو گیلان و اطراف قزوین می باشد.
علامه مردوخ آورده است که : « عمارلو دوهزار خانواری هستند در جنوب گیلان بین رودبار و قزوین و انها چند طایفه اند از جمله : قبه قرانلو ، شمکانلو ، بشانلو ، بهادرلو ، شاه کلانلو » ۱
امین زکی انها را تحت عنوان «انبارلو» و «آمارلو» ذکر کرده که نگارنده نیز بر همین عقیده است.
۱- کردهای عمارلو را نادرشاه از قوچان به گیلان کوچاند تا جلوی تاخت و تاز و تجاوز روسها دراین منطقه را بگیرند در سال ۱۱۴۵ » (جلو دوم حرکت تاریخی کرد به خراسان)
***
همراه با آمارلوهای دشت ماروسک نیشابور ، ایل های کرمانج زردکانلو (چارگوشلی، فاضل آباد ، کلاته شاهین) ، مژدکانلو و تمنانلو (روستای متروکه تخته مشک) نیز در این منطقه ساکن اند که زردکانلوها در صدساله اخیر از قوچان و درگز به این ناحیه کوچ کرده اند. همچنین بیات ها و سوختانلوها نیز در برخی روستاهای این منطقه و مناطق اطراف مثل کارجی ، کلاته میدان سکونت دارند.
از جمله روستاهای دشت ماروسک که یا به طور کلی کرمانج نشین بوده و یا بخشی از ساکنان آن کرمانج هستند می توان به خربره (قاسمیه)، نصیرآباد ، شترسنگ ، چارگوشلی ، فاضل آباد، شاهین آباد ، زرنده ، بقیع ، بجنو ، برمهان ، اندراب ، کلچ آباد ، برکشاهی ، ، تلی ، کلاته محمدجان اشاره نمود. لازم به ذکر است که کرمانج های این منطقه عموما به سه زبان کردی ، فارسی و ترکی مسلط هستند.
همچنین از دیگر روستاهای بخش سرولایت نیشابور روستاهایی که به کردی سخن می گویند و اکثرا توپکانلو هستند عبارتند از :
کلاته ملو ، مشکانلو ، گلشن آباد ، خلانلو و آبروان دهنه شور می باشد ارادتمند دوستان گرامی اکبری لياولي