حاجی فیروز کیست و نماد چیست؟

‍ ‍ ‍ حاجی فیروز کیست و نماد چیست ؟

برای شناخت بهتر و دقیق تر حاجی فیروز تحلیل های متفاوتی از این نماد ایرانی شده است که هیچ گونه نتوانسته  به واکاوی شخصیت و سمبل ایرانی آن کمک کند‌. عده ای آن را یک نمادی  قبل از اسلام و عده ای با نام حاجی آن را برآمده از تاریخ بعد از اسلام در ایران بر می شمارند. اما این آئین ایرانی یک ریشه تاریخی دارد که هویت آن وابسته به زندگی شان بوده است . آنچه روشن است چهار فصل در گذشته تاریخ این سرزمین بعلت نبود امکانات مدرن امروزی نقشی اساسی در زندگی مردم داشته و حاجی فیروز نیز برگرفته از همین باور ایرانیان نسبت به فصول سال می باشد.   البته در تحلیل هایی غلط و اشتباه مانند اینکه چهره سیاه حاجی فیروز را نماد نژاد پرستی و دریافت هدیه و تحفه از مردم را نوعی گدا پروری معرفی کرده اند ؟ برای اینکه بتوانیم حاجی فیروز را معرفی کنیم ابتدا به تحلیل رفتار های ظاهری و نوع لباس پوشیده شده  پرداخته  و آنگاه به معنی لغوی آن اشاره خواهم کرد:

۱-چهره سیاه حاجی فیروز بر خلاف همه تحلیل ها نشانه سختی و شدت فصل زمستان می باشد.فصلی که در گذشته مردم ایران بعلت نبود امکانات با مشکلات زیادی مواجه بودند …کشاورزی که مهم ترین بخش تامین زندگی مردم بود باید فصل تابستان مزارع گندم و جو و برنج را برداشت می کردند و پس از انبار کردن محصولات خود را برای فصل پائیز و زمستان آماده می کردند که حتی در اکثر مواقع آذوقه انبار شده آنان تمام می شد و باید منتظر می ماندند تا فصل بهار آغاز شود…پس به استقبال رفتن عید نوروز و زایش فصل بهار نوعی شکرگزاری به درگاه خداوند بود تا هر چه زودتر چهره سیاه و گرفته فصل زمستان که در چهره حاجی فیروز شکل گرفته بود به پایان برسد.

۲- لباس قرمز حاجی فیروز نمادی از خون بود که در  رگ ها جاری است.زمستان هم مانند دیگر فصول همیشه در آمد و شد می باشد.یعنی  تغییرات چهار فصل در طبیعت یک اصل در زندگی بشری بوده است .

۳- جلیقه مشکی که حاجی فیروز بر تن می کند بهمراه شالی که بهمین رنگ  به کمر می بندند حکایت   نفرت نسبت ظاهری  به فصل زمستان می باشد که مردم می خواستند بعلت شدت و سختی آن هر چه زودتر خارج شود.فصل بهار و تابستان زمان کار کشاورزی و چرای دام ها هر چه زودتر آغاز گردد.

🔻اما معنی لغوی حاجی فیروز :

آنچه که متون تاریخی ایران ریشه دارد صفت حاجی باید بعد از ظهور اسلام نامیده شده باشد.حاجی یا حاج  در فرهنگ لغت دهخدا و معین بمعنی  زائر ، مهاجر ، مسافر می باشد .در زبان گیلکی به پرستو که یک پرنده مهاجر می باشد  ( حَج حَجی) نامیده می شود.مردم گیلان آنها را قاصدانی از خانه خدا می پندارند که از مکه برگشته اند. اگر دو واژه معانی حاجی را برداریم مسافر می تواند بهترین صفت برای فیروز باشد .فیروز نامی ایرانی و ریشه ایرانی و با صفت حاجی و نماد زمستان مقدس است  .اینجا فیروز نماد زمستان می باشد در غالب مسافری که دوباره باز می گردد.اکنون این سوال مطرح می باشد که چگونه حاجی فیروز که نماد زمستان هست  می تواند با پوشش رنگ  لباس مورد نفرت هم باشد ؟ در باور همه انسان ها و ما ایرانیان نزول برف و باران زیاد در زمستان را که در زندگی ما دچار مشکلات زیادی می کند با همه سختی ها و شدت ها این فصل را مقدس می شماریم و سپاسگزاریم و آن را هدیه ای از جانب خداوند می دانیم که موجب رونق کشاورزی و مرتع و آب کافی و دامداری و هم چنین از بین بردن بیماری ها می شود . حاجی فیروز که نماد زمستان خشن و سخت می باشد با دایره ای که در دست می نوازد به کوچه و خیابان و درب خانه های مردم می رود و وداع می کند که فصل بهار نزدیک است .مردم با دادن تحفه و هدایایی  با رفتن این مسافر سهیم می شوند.این نوعی سپاسگزاری به درگاه خداوند است که سالی و زمستانی دیگر را پشت سر گذاشتند و فصل بهار زایش دوباره درختان و حیوانات و کشاورزی که در زندگی سال آینده آنان نقش اساسی داشته آغاز می شود.