مروری بر وضعیت منابع آبی شهرستان رودبار

درفک خبر/ بحران کم آبی امروزه تقریبا در کل جهان خصوصا کشور ایران بعنوان اصلی ترین موضوع بوده که اخیرا در سفرهای استانی ریاست جمهوری بعنوان محور مباحث مطرح بوده و شهرستان رودبار بدلیل شرایط توپوگرافی و اقلیمی از این موضوع مستثنی نبوده و در چند سال اخیر و بعد از زلزله سال ۱۳۶۹ بعنوان یکی از موضوعات پر چالش در رابطه با تامین زیر ساخت های شهرستان مورد نقد و بحث برانگیز بوده وطبق بررسی های صورت گرفته تقریبا ۷۰ درصد مناطق شهرستان با این مشکل مواجه هستند.
یکی از ظرفیتهای ایجادشده بعد زلزله ۶۹ بوده که درصورت مدیریت صحیح در آن زمان امکان وجود داشت تا از منابع تخصیصی مشکلات زیر ساختی شبکه آ ب را کامل کرد که متاسفانه نه تنها این کار صورت نگرفت بلکه بنا بر اطلاعات موجود بخش زیادی از امکانات موجود از طریق مزایده بفروش رفته که امروز برای خرید همون اقلام بایستی با چندین برابر قیمت هزینه گردد.
در طول چند دهه گذشته نیز با تغییر دولتها نیز کار اساسی صورت نگرفت و بدلیل عدم اجرای صحیح زیر ساخت های موجود و شرایط آب و هوایی، امکانات و شبکه های موجود مستهلک شده و فاقد کارایی لازم بوده و قطعی های مکرر در شبکه ایجاد مینماید .
در حالیکه شهرستان رودباربه تنهایی بخش زیادی ار منابع آبی استان را از طریق سدها و رودخانه های موجود تامین مینماید و خود از این ظرفیت بهره کافی را نبرده و دائما مردم با کمبود آب آشامیدنی مواجه میشوند، تا جائیکه در هفته های گذشته بدلیل قطعی های مکرر آب در شهر رودبارامام جمعه محترم به نمایندگی از مردم نسبت به این موضوع در اداره آب تحصن نمودند تا مسئولین مربوطه با کارموقت و مقطعی نسبت به حل مشکل اقدام نمایند.از طرفی شکستگی چند روز اخیر لوله آب در شهر منجیل منجر شد تا چند شبانه روز مردم با قطعی آب مواجه گردند ، هرچند با تلاش نیروهای آبفا گیلان و قزوین رفع مشکل گردید.اما با وجود این همه منابع و امکانات این اتفاق ضمن تاثیر در زندگی روزمره ، چالشی در اعتماد عمومی بوجود آورد .
منابع و ظرفیتهای موجود شهرستان :
۱-سد سفید رود( منجیل)
۲-سد تاریک
۳-سد شهربیجار(آیت الله بهجت)
۴-سد درحال احداث دیورش
۵-چشمه های موجود در نواحی مختلف شهرستان که عمدتا در کوهپایه ها هستند، قریب به اتفاق بر اثر زلزله و یا حفر چاه و دست کاری زمینها برای برداشت مواد معدنی خشک شدند.
۶-چاه های موجود که عمدتا در مسیر رودخانه سفیدرود حفر شدند بیشتر در حوزه های کشاورزی و بخش اندکی برای تامین آب شرب استفاده میگردد.
مشکلات و چالشهای موجود در تامین آب شرب:
۱-بی توجهی و غفلت مسئولین در استفاده از ظرفیت سدهای موجودبرای تامین آب مورد نیاز شهرستان .
۲-عدم تمهیدات لازم در صدور مجوز حفر چاه .
۳-صدور مجوز برداشت از معادن که موجب دست کاری در توپوگرافی منطقه شده و بعضا پدیده فرونشست زمینها و مخفی شدن چشمه های موجود که بخش زیادی از منابع اب مناطق روستایی را تامین میکرد.
۴-عدم احداث سدهای کوچک در برنامه های عمرانی سالانه شهرستان( ساماندهی چشمه ها و روان اب های ناشی از بارندگی)
۵-کمبوداستخر جهت جمع آوری روان آب های موجود در مناطق کوهپایه خصوصا در مناطق جلگه ای برای استفاده کشاورزی.
۶-فرسایش خاک و رسوب و عدم احیاء و مرمت چشمه های موجود.
۷-فروش زمینها در مناطق روستایی و افزایش سرانه و واگذاری انشعاب آب ، (افزایش جمعیت و مهاجرت معکوس به بهانه رونق اقتصادی در روستاها).
۷-افزایش مصرف آب در بحث گردشگری و توسعه زیست گاهها
۸-استقرار جمعیت مناطق مسکونی در نقاط ارتفاعی و کوهپایه ای(اختلاف ارتفاع بیش از ۳۰۰ متر از منابع آب).
۹-هزینه نگهداری بالا چاه و ایستگاههای تامین آب و همچنین پمپاژ ،(وجود بالغ بر ۹۰ دستگاه پمپ در شبکه آب شهرستان).
۱۱-کمبود نیروی متخصص برای نگهداری منابع و ایستگاههای پمپاژ
۱۲-حفاری ها وتعدد چاهها در بستر سفیدرود .
(تونلی که جدیدا در منطقه شهری رودبار ایجاد شده و تغییر در بافت کوه و همچنین ضربات و انفجارات ایجاد شده امکان تغییر و فرو نشست در بعضی از مناطق همجوار متصور است)
۱۳- دپوی خاک های ناشی از تخریب اماکن زلزله سال ۶۹ بر روی خطوط لوله که در بعضی مناطق عمق دسترسی به لوله ها و تاسیسات زیادو امکان تعمیر و بازسازی سخت و زمان بر میباشد.
۱۴- فقدان نقشه ازبیلت برای شناسایی مسیر خطوط لوله و تاسیسات
راهکارهای پیشنهادی :

۱- انجام مطالعات آمایش سرزمینی جامع در این رابطه ضرورت داشته تا از همه زوایا موضوع تامین و بهره برداری اب مورد توجه قرار گیرد.
۲-بررسی وضعیت منابع آبی موجود فعال و غیر فعال بر پایه اطلاعات مردمی.
۳-ساماندهی چاهها ، خصوصا چشمه های موجود برای استفاده بهینه .
۴-کنترل صدور مجوزهای داده شده و چاههای غیر فعال که امکان بهره برداری مجدد وجود داره.
۵-مجاب نمودن وزارت نیرو از طریق مراجع بالادستی در پرداخت حق آبه شهرستان که منابع آبی شهرهای دیگراستان را تامین مینماید.
۶-تامین بخشی از آب شهرستان از سدهای موجود فعال توسط آب منطقه ای و آب و فاضلاب .
۷-تامین اعتبار ویژه برای اصلاح شبکه آب در قالب بودجه های سایر منابع (مناطق محروم، نفت و گاز، سفرهای مقامات بلند پایه …)
۸-تسریع در تکمیل پروژه سد نیمه کاره دیورش.
۹-استفاده از ظرفیت خودیاری مردم و خیرین شهرستانی و استانی و کشوری.
۱۰- استفاده از امکانات وتجهیزات استانی و فرا استانی در مواقع بروز حوادث،( در صورت تکرار مشابه اتفاق شهر منجیل)
۱۱- تهیه نقشه ازبیلت از خطوط لوله و ایستگاهها.
۱۲- زیاد کردن شرکت های برون سپاری برای بهره برداری و خارج کردن از انحصار.
۱۳- باتوجه به تعداد شهرها در شهرستان و وسعت منطقه مدیریت آب و فاضلاب در شهرستان حداقل در قالب دو اداره مستقل ایجاد گردد.
۱۴-موضوع تامین آب در حوزه های کشاورزی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است که قطعا با توجه به مشکلات مربوطه بایستی در مطالعات آمایش سرزمینی گنجانده و لحاظ شود.

مهندس اله یار باباپور حلیمه جانی کارشناس ارشد عمران وشهرسازی